Wat is design?
Design prikkelt alle zintuigen en blijft je verbazen. Het mag dan ook niet verwonderen dat je nooit beu gekeken bent op een echt design stuk. Zo bestaan er diverse stoelen die meer dan 70 jaar geleden ontworpen werden door grote designers en nu nog steeds behoren tot de best verkochte modellen.
Geschiedenis van het Design
In de XVIIe eeuw werd de engelse term “design” gebruikt in de betekenis van “plan van een kunstwerk”. Het engelse woord komt van het latijnse “designare” : tekenen, tonen, aanduiden.
Het is in de Verenigde Staten en in Groot-Brittanië dat het woord “design” in bredere zin gebruikt werd voor het voortbrengen van objecten of tekens, soms op industrieel of op artisanaal vlak (men voegt er dan meestal aan toe : graphic design, product design, shelter design). In de Verenigde Staten werd het begrip “design” na de crisis van 1929, veelvuldig toegepast bij het ontstaan van de eerste agentschappen voor industriële esthetiek, in het bijzonder dat van Raymond Loewy, pionier van het beroep van “industrial designer”.
Na de tweede wereldoorlog duikt het woord “design” ook in Europa op. De term heeft een conceptueel ruimere betekenis dan het duitse “gestaltung” (staat dichter bij “tekening”) of het italiaanse “progettazione” (duidt meer op “project”). We moeten wachten tot de jaren 60 vooraleer het in Frankrijk de uitdrukking “esthétique industrielle” vervangt, onder invloed van Jacques Viénot, stichter van het ontwerpbureau Technès (1949) en van Roger Tallon die voor het bureau gaat werken.
In de zestiger jaren, onder invloed van theoretici en sociologen, neemt het woord design een nieuwe betekenis aan; het neemt meer afstand van het pure produceren van objecten en absorbeert in zich begrippen als : tekens, behoeften en sociale omgang. Parallel wordt bij het grote publiek de term gebanaliseerd tot “design-stijl”, verwijzend naar de typische oranje of rode plastics of scandinavische houten voorwerpen.
In de jaren 80 wordt design overgemediatiseerd en gebruikt om zowel uitgebreide productgamma’s te karakteriseren, zoals de interieur winkels Ikea of Habitat, als unieke stukken die verkocht worden in kunstgalerijen. Vanaf 1990 en vooral na de Golfoorlog verdwijnt de mode, evenals de designrubrieken in de meeste populaire magazines om enige tijd later, rond midden jaren 90, terug in de belangstelling te komen onder een “bescheiden” imago. Grote bedrijven nemen het design terug op in hun rangen (Renault, opkomst van Philippe Starck in 1993) en gebruiken het om het productimago op te smukken, om differentiatie voor de concurrentie en interne motivatie binnen het bedrijf te bewerkstelligen.
Het woord design heeft ook als basis gediend voor enkele afgeleide strekkingen : global design, geintroduceerd door enkele grote amerikaanse bedrijven uit de jaren 50 (IBM, KNOLL); anti-design, italiaanse beweging die fulmineerde tegen de functionalistische ideologie (Archizoom Associati, Superstudio, eind jaren 60) alsook radical design (Memphis, Alchimia, 1980); bio-design, geïnspireerd door Luigi Colani met zijn interesse voor de ergonomie (1985).
Design volgens Encyclopedia
Petit Larousse, voor 1989
Design (dizajn, dezajn), discipline die de harmonisatie van de menselijke omgeving beoogt, zowel in de conceptie van de dagelijkse gebruiksvoorwerpen als de inrichting van de leefruimtes.
Petit Larousse, sinds 1989
Design (dizajn, dezajn), discipline die de creatie van objecten, omgevingen, grafische werken, enz. beoogt, zowel op functioneel als op esthetisch gebied en afgestemd volgens de eisen van een industriële productie.
Petit Robert, woordenboek van de franse taal
Design (dizajn, dezajn) (rond 1965 : engels woord voor tekening, plan, schets). Anglicisme. Industriële esthetica toegepast op het zoeken naar nieuwe vormen en aangepast aan hun functionaliteit (voor gebruiksvoorwerpen, meubels, woonomgeving in het algemeen).“Design moet de samenvloeiing zijn van een esthetisch idee van de ontwerper, een industriële realiteit, een distributienetwerk en de smaak van het cliënteel." (Le Monde, 12.6.1971)
Encyclopedia Universalis 1990
“Design heeft het voordeel dat het zowel ontwerp als tekening betekent . Ontwerp duidt op de eigenheid van het industriële voorwerp wat wil zeggen dat alles op voorhand vastgelegd wordt, op het moment van het project, in tegenstelling tot het artisanale object dat met de hand gemaakt wordt en waar het project wijzigt tijdens het maakproces. En tekening preciseert dat in een project de designer zich niet hoeft bezig te houden met de functionerende elementen, dit is het terrein van de ingenieur, maar alleen met de ordening en de vorm van de onderdelen in de ruimte en in de tijd, met andere woorden met de configuratie.”
Thomas Maldonado, ICSID, International Council of Industrial Design
Thomas Maldonado, ICSID, International Council of Industrial Design</strong><br />
“Design is een creatieve activiteit die tot doel heeft het bepalen van de vormelijke kwaliteiten van industrieel geproduceerde objecten. Onder vormelijke kwaliteiten moet men niet alleen verstaan de uiterlijke kwaliteiten, maar vooral de structurele en functionele relaties die van een object een coherent geheel maken.”
Encyclopedie Britannica
Industrial design : ontwerp van producten gemaakt door grote-schaal-fabricanten voor massa-distributie. Het ontwerpen van zulke producten betekent : eerst planning van de structuur, gebruik en verschijningsvorm en dan planning om efficiënt te produceren, distribuëren en te verkopen. De uiterlijke verschijningsvorm is maar een onderdeel van dit complexe proces. Niettegenstaande wordt voor gebruiksgoederen dikwijls aangenomen dat de vorm de belangrijkste verdienste van het design is; het is echter het minst rationele onderdeel van het geheel en , zoals de ambachtelijke geheimen in het verleden, het sterkste argument in de commerciële competitie.
Design volgens Filosofen
“De mens transformeert zichzelf terwijl hij de natuur transformeert. ”
Friedrich Engels
“Design betekent niet een vorm geven aan een min of meer dom product, voor een min of meer gesofisticeerde industrie. Het is een manier om het leven, de politiek, de erotiek, de voeding en het design zelf te bepalen.”
Ettore Sottsass
“De productie levert niet alleen de materialen voor de behoeften, ze zorgt ook voor een behoefte aan materialen : de productie maakt niet alleen een object voor het subject maar ook een subject voor het object.”
Karl Marx
“Onze discipline is hecht verbonden met de dingen zelf, en alle objecten waaraan in deze tijd behoefte bestaat, zijn al ontworpen. We blijven nochtans afhangen van die dingen, we kunnen er niet los van komen. Misschien zullen er andere disciplines ons terrein komen bezetten, met een rustiger attitude ten aanzien van de gedachte van het “niet-object”, omdat de vertegenwoordigers van die richting niet zo dicht op het “object” zitten als wij.”
Rolf Fehlbaum, directeur VITRA
Design volgens Designers
“Ik probeer steeds de grenzen te vinden. Dat is blijkbaar het verschil tussen mij en de anderen. De anderen proberen de grenzen te breken om iets nieuws te vinden. Maar om de grenzen te breken, moet men weten waar ze liggen. De vraag is niet om de grenzen te verbreken, maar om ze te vinden. Niet alleen in de vormen, maar ook in de functies.”
Borek Sipek
“Design is de combinatie van drie elementen : de vormentaal, de materialen en de gebruikte technologiën, en de capaciteit om te ontdekken en zicht te krijgen op de functionele en immateriële behoeften van de gebruikers.”
Borek Sipek